Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Siedlcach

Przewodniczący:

SSO Jerzy Kozaczuk

Protokolant:

st.sekr.sądowy Agata Polkowska

Formularz UK 2

Sygnatura akt

IIKa 94/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

0

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

6.1.  Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Sąd Rejonowy w Węgrowie, z dnia 29 grudnia 2020 r., sygn. IIK355/19

6.2.  Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☒ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

6.3.  Granice zaskarżenia

6.1.1.  Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

☒

co do winy

☐

co do kary

☐

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

6.1.2.  Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

☐

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

☐

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

☐

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

☒

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

☐

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

☐

art. 439 k.p.k.

☐

brak zarzutów

6.4.  Wnioski

☐

uchylenie

☒

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami
przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

6.5.  Ustalenie faktów

6.1.3.  Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

kwestia powagi rzeczy osadzonej - czasokres popełnienia czynu

akta sprawy IIK 172/19 Sądu Rejonowego w Siedlcach

6.1.4.  Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

6.6.  Ocena dowodów

6.1.5.  Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

akta sprawy IIK 172/19 Sądu Rejonowego w Siedlcach

dokumenty wytworzone przez sąd, częściowo z udziałem stron (oskarżony), nie kwestionowane przez strony, uznane za w pełni wiarygodny materiał dowodowy.

6.1.6.  Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

3.  STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

Obrońca oskarżonego zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę orzeczenia, a polegający na ustaleniu, że oskarżony w inkryminowanym okresie miał zdolność wykonywania pracy zarobkowej, która pozwalała mu na osiągnięcie wynagrodzenia w wysokości pozwalającej na wywiązanie się z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego.

Obrońca wniósł o uniewinnienie oskarżonego.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Apelację w sprawie wniósł obrońca, który nie wystąpił z wnioskiem o uzasadnienie wyroku. Na potrzeby niniejszego uzasadnienia stwierdzić należy, że zdaniem sądu odwoławczego, sąd rejonowy dokonał poprawnej oceny dowodów, na ich podstawie ustalił prawidłowo stan faktyczny. W odniesieniu do tej części rozstrzygnięcia, apelacja obrońcy stanowiła jedynie nieuprawnioną polemikę. Z uwagi na to, że z wnioskiem o uzasadnienie wystąpił oskarżyciel, nie ma potrzeby szerszego odnoszenia się do apelacji obrońcy.

Nie ulega dla sądu odwoławczego wątpliwości, że oskarżony w okresie od 12 marca do 30 września 2018r., nie łożył na potrzeby syna P. G., do czego był zobowiązany wyrokiem Sądu Rejonowego w Węgrowie z dnia 17 sierpnia 2012 r., sygn. IIIRC 85/12. Jego zachowanie formalnie wyczerpywało znamiona przestępstwa z art. 209§1a k.k.. Pomimo tego, zdaniem Sądu Okręgowego w Siedlcach, w tym składzie orzekającym, nie było podstaw, żeby oskarżonego skazać oraz wymierzyć mu karę za popełniony czyn. Przeszkodę ku temu stanowił przepis art. 12§1 k.k., bowiem w sprawie niniejszej wystąpiła bezwzględna przyczyna odwoławcza w postaci powagi rzeczy osądzonej - art. 438§1 pkt 8 k.p.k..

Przestępstwo niealimentacji jest przestępstwem zbiorowym (por. wyrok SN z 2017.08.09 r., sygn. IIKK 222/17 - Prok. i Pr. - wkł. 2017/10/4). W postanowieniu z 2017.04.26, sygn. IKZP 1/17 (OSNKW 2017/6/33), SN stwierdził zaś: "Kryterium czasu decydujące o jedności lub wielości przestępstw powinno być rozumiane w sposób tożsamy w przypadku czynu ciągłego z art. 12 k.k. oraz w przypadku typów czynów zabronionych, na których popełnienie składa się wielość zachowań, w tym czynu zabronionego niealimentacji z art. 209§1 k.k.".

Oskarżony jest ojcem sześciorga dzieci. Obecnie pozostaje w związku nieformalnym z B. C., z którą ma troje dzieci, i na których utrzymanie łoży. Zobowiązany jest także do łożenia na potrzeby M. S., a obowiązek ten wynika z wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach wydanego w sprawie IIIRC 137/18. Oskarżony nie płacił na M. S. alimentów w okresie od 14 listopada 2017 r. do 6 września 2018 r., za co został skazany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Siedlcach z dnia 5 czerwca 2019 r., sygn. IIK 172/19 (dowód akta SR w Siedlcach sygn. IIK 172/19). Oskarżony był w przeszłości karany sądownie za przestępstwo niealimentacji, i to aż przez 3 sądy rejonowe. Przez Sąd Rejonowy w Suchej Beskidzkiej w sprawie IIK 25/08, Sąd Rejonowy w Siedlcach w sprawie VIIK 566/16 (w warunkach recydywy) i Sąd Rejonowy w Węgrowie w sprawie IIK 347/18 (dowód - wyrok łączny Sądu Rejonowego w Węgrowie w sprawie IIK 2/19 - k. 185-186). Powyższe okoliczności, świadczące o wcześniejszej karalności oskarżonego za takie same przestępstwa, jednoznacznie zdaniem sądu odwoławczego wskazują, że miał on pełną świadomość tego, iż niepłacenie alimentów na dzieci stanowi przestępstwo. W tej sytuacji były pełne podstawy by uznać, że niepłacenie przez oskarżonego zasadzonych alimentów, było wyłącznym wynikiem jego woli , co zostało w sposób przekonywujący wyjaśnione przez sąd meriti w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, a przez sąd odwoławczy w pełni zaaprobowane.

Nie ulega wątpliwości, iż kwestię ewentualnego wystąpienia powagi rzeczy osądzonej, sąd odwoławczy bada z urzędu. "Badając z urzędu, czy nie zachodzi powaga rzeczy osadzonej, sąd samodzielnie ustala, czy spełnione zostały przesłanki ciągłości lub wieloczynowość, mając na względzie opis czynu, będący przedmiotem wcześniejszego postępowania i - o ile to konieczne - dokonuje niezbędnych ustaleń faktycznych w zakresie znamion warunkujących przyjęcie ciągłości lub wieloczynowości" (por. LEX 3017811) -

Z porównania okresów niealimentacji w sprawie niniejszej i IIK 172/19 SR w Siedlcach wynika, że okresy niealimentowania P. G. i M. S. pokrywają się, a dotyczy to czasu od 22 marca 2018 r. do 9 września 2018 r..

Po stwierdzeniu powyżej okoliczności wyłoniły się dla sądu okręgowego następujące pytania, czy oskarżony może ponosić odpowiedzialność karną za nie płacenie alimentów na rzecz P. G., w sytuacji gdy skazany został na taki sam czyn, popełniony w tym samym okresie ale na szkodę innego jego syna - M. S.? Czy ewentualna podwójna odpowiedzialność karna za przestępstwa z art. 209§1a k.k., może wynikać wyłącznie z faktu, że obowiązek płacenia alimentów przez oskarżonego został stwierdzony wyrokami różnych sądów rejonowych, a to tylko dlatego, że dzieci pochodziły z jego związków z różnymi kobietami, zamieszkałymi przy tym w innych miejscowościach?

Sąd Okręgowy w Siedlcach musiał więc rozstrzygnąć, czy w przypadku działania oskarżonego w tym samym czasie na szkodę pokrzywdzonych P. G. i M. S. mamy do czynienia z jednym czynem określonym w art. 12§1 k.k., czy też z dwoma przestępstwami popełnianymi równolegle, do oceny których, powinien mieć zastosowanie ewentualnie przepis art. 91§1 k.k.? Odpowiedź na powyższe pytania była istotna, bowiem z utartej linii orzecznictwa wynika, że: "Zachowania objęte zakresem czasowym art. 12 k.k. stanowią całość i poszczególne elementy takiego zachowania, nawet jeśli nie zostały ujawnione nie mogą być przedmiotem odrębnego postępowania, a tym bardziej skazania" (wyrok SA we Wrocławiu z 2019.04.24, sygn. II AKa 428/2018 - LEX 2689218, podobnie LEX 2626802, wyrok SN 2018.12.22, sygn. V KK 557/2018).

Jak wynika z akt obu w/w spraw, oskarżony praktycznie nigdy nie utrzymywał kontaktów z P. G. i M. S. oraz ich matkami. Obecnie od kilku lat pozostaje w związku z B. C., z którą posiada 3 dzieci, którymi się opiekuje. Fakt uprzedniej karalności oskarżonego, jak i jego postawa reprezentowana w sprawie niniejszej, jednoznacznie zdaniem sądu odwoławczego wskazuje, iż nigdy nie był zainteresowany, żeby chociażby w minimalnym stopni zaspokajać potrzeby materialne swoich dzieci, pochodzących z innych związków niż z B. C.. Fakt ten dodatkowo potwierdza oświadczenie o stanie majątkowym oskarżonego, z którego wynika, że dzieci ze związku z B. C. noszą nazwisko oskarżonego (k. 104-105).

Nie ulega dla sądu odwoławczego, żadnej wątpliwości, iż w przypadku obu w/w spraw oskarżony kierował się jednym zamiarem. Zapewnienia utrzymania dzieciom ze związku z B. C., i całkowitym ignorowaniu potrzeb dzieci pochodzących z jego innych związków. Jest przy tym rzeczą oczywistą, że niechęć do łożenia na potrzeby P. G. i M. S., oskarżony prezentował jednocześnie w tym samym czasie.

Gdyby hipotetycznie założyć, iż oskarżony zaprzestał łożenia na potrzeby dzieci z obecnego związku, i obowiązek jego alimentacji został następnie ustalony wyrokiem sądu rodzinnego, to w przypadku niealimetacji tych dzieci, wydaje się rzeczą oczywistą, że odpowiadałby za jedno przestępstwo popełnione na szkodę trojga małoletnich. Gdyby, co jest oczywiście też możliwe, matka dzieci, dochodziła ustalenia należności alimentacyjnych z jakiegoś powodu w trzech odrębnych procesach, to rodzi się tu pytanie: czy automatycznie powodowałoby to, iż rodzic tych dzieci, popełnia trzy odrębne przestępstwa, chociaż jego zamiarem jest niechęć łożenia jednocześnie na potrzeby wszystkich dzieci z tego samego związku? Interpretacja, że sprawca popełnienia jednocześnie kilka przestępstw, jest zdaniem Sądu Okręgowego w Siedlcach, w tym składzie orzekającym, zbyt daleko idąca. Jeden zamiar (niepłacenia na dzieci), nie może być dzielony na tyle przestępstw, ile zapadło wobec sprawcy wyroków ustalających obowiązek alimentacyjny.

Jak wynika z wyrażonego przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu poglądu, zawartego w wyroku z 2019.04.24, sygn. II AKa 189/2019 (LEX 2724251), który Sąd Okręgowy w Siedlcach w tym składzie orzekającym w pełni aprobuje, "Kluczowa dla ustalenia jedności czynu przestępczego w rozumieniu art. 12§1 k.k. jest tożsamość zamiaru, który sprawca wykonuje, a nie podobieństwo czynów, czy wykorzystanie takiej sposobności".

Porównując sprawy IIK 172/19 SR w Siedlcach i sprawę niniejszą możemy dostrzec jedynie 3 różnice w czynach zarzuconych oskarżonemu, przy czym dwie z nich nie mają wpływu na kwestię tożsamości czynu. Chodzi tu o recydywę i wysokość zasądzonych alimentów. (Na marginesie zauważyć należy, iż apelacja w sprawie niniejszej została wniesiona wyłącznie na korzyść, a więc kwestia recydywy pozostawała poza rozważeniami sądu odwoławczego). Działanie w warunkach recydywy nie odnosi się jednak do kwestii zamiaru, chociaż może być przydatne przy jego ustalaniu, o czym wspomniano wyżej. Jeżeli chodzi o wysokość zasądzonych alimentów, to na ustalenie ich wysokości ma wpływ przede wszystkim sytuacja osoby, na której ciąży obowiązek alimentacyjny oraz możliwości finansowe opiekuna. Sytuacją samego małoletniego ma również znaczenie ale drugorzędne. Bowiem związana jest zwłaszcza z etapem jego rozwoju i wynikającymi z tego potrzebami, które co oczywiste zwiększają się wraz z wiekiem czy też np. zdobywaniem wiedzy. Jedyna różnica pomiędzy obiema sprawami, występuje w osobach opiekunów sprawujących opiekę nad małoletnimi. Chodzi tu mianowicie o matki dzieci oskarżonego. Oskarżony nie jest jednak zobowiązany do alimentacji matek swoich dzieci, a więc fakty, iż jego synowie nie mieszkają razem oraz noszą inne nazwiska (kwestie te przecież regulują odrębne przepisy prawa), nie mogą, zdaniem Sądu Okręgowego w Siedlcach w tym składzie orzekającym, spowodować uznania, iż w przypadku jednoczesnej niealimentacji dzieci pochodzących z różnych związków oskarżonego, mamy do czynienia z dwoma odrębnymi przestępstwami. To, że synowie oskarżonego zamieszkują na terenie działania różnych prokuratur, co może utrudniać przepływ informacji o rozmiarze przestępczej działalności, nie jest również wystarczającą przesłanką, do uznania, iż czyny osądzone w/w sprawach, to dwa odrębne przestępstwa.

Zdaniem Sądu Okręgowego w Siedlcach, w sprawie niniejszej oraz w sprawie IIK 172/19 SR w Siedlcach mamy do czynienia z tym samym jednolitym zamiarem oskarżonego, polegającym na niepłaceniu stosownych należności alimentacyjnych na rzecz dwóch jego synów. Dlatego, też kierując się przytoczonym wyżej orzecznictwem, Sąd Okręgowy w Siedlcach uznał, iż w odniesieniu do okresu od 22 marca do 6 wrzenia 2018 r., mamy do czynienia z powagą rzeczy osądzonej, i postępowanie w tej części umorzył.

Przyjmując, iż w sprawie mamy do czynienia z jednym czynem, i koniecznością umorzenia postepowania z powodu powagi rzeczy osadzonej odnoszącej się do okresu od 22 marca do 6 września 2018 r., sąd odwoławczy musiał również rozstrzygnąć, jak potraktować zachowanie oskarżonego w odniesieniu do czasu od 6 do 30 września 2018 r.. Zgodnie z dyspozycją art. 209§1a k.k., odpowiedzialności karnej z tego przepisu podlega tylko ten, który spowodował zaległości alimentacyjne w wysokości co najmniej 3 świadczeń okresowych lub opóźnienie świadczenia wynosiło co najmniej 3 miesiące. Oskarżony nie łożył jedynie przez okres niepełnego miesiąca. W tej sytuacji co oczywiste, nie mógł spowodować zaległości równej trzymiesięcznym ratom alimentacyjnym. Dlatego Sąd Okręgowy w Siedlcach uniewinnił go od popełnienia czynu w okresie od 6 do 30 września 2018 r..

Kierując się powyższymi przesłankami sąd odwoławczy zmienił zaskarżony wyrok, jednakże nie z tych powodów, o których w swojej apelacji wspominał obrońca.

Wniosek

wniosek o uniewinnienie należało uznać za częściowo zasadny, jednakże nie z tych powodów, na które powoływał się w apelacji obrońca, tylko tych, które przytoczono wyżej.

☐ zasadny

☒ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

z powodów wskazanych wyżej

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

powaga rzeczy osadzonej - bezwzględna przyczyna odwoławcza art. 439§1 pkt 8 k.p.k.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

z powodu okoliczności wskazanych w punkcie 3

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

6.7.  Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

5.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

6.8.  Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

5.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

zmieniony w całości

Zwięźle o powodach zmiany

z powodu okoliczności wskazanych w punkcie 3

6.9.  Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

6.1.7.  Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

☐ art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

☐ art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

☐ art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

6.1.8.  Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

6.10.  Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt III

sąd odwoławczy umorzył postępowanie, koszty ponosi Skarb Państwa - art. 632 ust. 2 k.p.k.

7.  PODPIS