Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Siedlcach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący	sędzia Katarzyna Antoniak
Protokolant	st. sekr. sąd. Monika Świątek

po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 2025 r. w Siedlcach na rozprawie

odwołania H. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 18 września 2024 r. znak (...)

w sprawie H. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o wysokość emerytury

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. do obliczenia wysokości emerytury H. R. w powszechnym wieku emerytalnym na dzień 1 marca 2023 roku z pominięciem przepisu art. 25 ust. 1b ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Sygn. akt IV U 684/24 UZASADNIENIE

Decyzją z 18 września 2024r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. działając na podstawie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r., ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odmówił H. R. prawa do ponownego ustalenia wysokości emerytury w powszechnym wieku emerytalnym. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że na wniosek osoby zainteresowanej w sprawie zakończonej prawomocną decyzją, Zakład Ubezpieczeń Społecznych uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala wysokość świadczenia, jeżeli zaszła do tego przesłanka wymieniona w art.114 ustawy emerytalnej. W dniu 4 czerwca 2024r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie dotyczącej obliczenia emerytury poprzez pomniejszenie podstawy obliczenia emerytury z wieku powszechnego o kwotę pobranych wcześniej emerytur. Trybunał uznał, że przepis ustawy stanowiący podstawę do tego pomniejszenia w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie przed 6 czerwca 2012r., jest niezgodny z przepisami Konstytucji. Jednakże w ocenie organu rentowego wydanie wyroku przez Trybunał nie jest przesłanką do uchylenia lub zmiany decyzji, wskazaną w art.114 ustawy emerytalnej. Z tego względu brak jest podstaw do ponownego ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonej (decyzja z 18 września 2024r. o odmowie ponownego ustalenia wysokości emerytury k.23 tom II akt emerytalnych).

Odwołanie od w/w decyzji złożyła ubezpieczona H. R. wnosząc o jej zmianę poprzez ponowne ustalenie wysokości jej emerytury w powszechnym wieku emerytalnym z pominięciem przepisu art.25 ust.1b ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych mając na uwadze treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024r. w sprawie SK 140/20. W uzasadnieniu stanowiska ubezpieczona podniosła, że przechodząc od 1 września 2005r. na wcześniejszą emeryturę nie miała świadomości, że jej emerytura w powszechnym wieku emerytalnym będzie pomniejszona o kwoty pobrane tytułem wcześniejszej emerytury. Nadto wskazała, że brak opublikowania przedmiotowego wyroku Trybunału Konstytucyjnego w Dzienniku Ustaw nie może wpływać na brak możliwości jego zastosowania (odwołanie k.3-4 akt sprawy).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy podtrzymał argumentację podniesioną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Nadto podkreślił, że wyrok Trybunał Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024r. w sprawie SK 140/20 do chwili obecnej nie został opublikowany w Dzienniku Ustaw (odpowiedź organu rentowego na odwołanie k.5 akt sprawy).

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczona H. R. urodziła się w dniu (...) W dniu 7 września 2005r. wpłynął do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. wniosek ubezpieczonej o emeryturę. Decyzją z 30 września 2005r. organ rentowy działając na podstawie ustawy z 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela oraz ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyznał ubezpieczonej emeryturę od 1 września 2005r. ,tj. od dnia nabycia uprawnień (wniosek o emeryturę i decyzja z 30 września 2005r. o przyznaniu emerytury k.1-3 i 65-67 tom I akt emerytalnych).

W dniu 7 marca 2023r. ubezpieczona wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym (wniosek k.2-6 tom II akt emerytalnych). Decyzją 31 marca 2023r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej od 1 marca 2023r. ,tj. od miesiąca zgłoszenia wniosku emeryturę na podstawie art.24 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wysokość emerytury ubezpieczonej obliczona została wg zasad określonych w art.25 i 26 ustawy emerytalnej, w tym zgodnie z regulacją art.25 ust.1b tej ustawy, na mocy której podstawę obliczenia emerytury pomniejszono o sumę kwot pobranej przez ubezpieczoną emerytury przyznanej jej uprzednio na podstawie ustawy Karta Nauczyciela. Tak ustalona wysokość emerytury na dzień 1 marca 2023r. wyniosła 2 722,74 złotych brutto miesięcznie (decyzja z 31 marca 2023r. o przyznaniu emerytury k.9 tom II akt emerytalnych).

W dniu 23 sierpnia 2024r. wpłynął do organu rentowego wniosek ubezpieczonej o ponowne ustalenie w trybie art.114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wysokości emerytury w powszechnym wieku emerytalnym z pominięciem art.25 ust.1b tej ustawy w oparciu o wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024r. w sprawie SK 140/20 (wniosek ubezpieczonej z 23 sierpnia 2024r. k.22 tom II akt emerytalnych).

Po rozpoznaniu powyższego wniosku zaskarżoną decyzją z 18 września 2024r. organ rentowy odmówił ubezpieczonej ponownego ustalenia wysokości emerytury z przyczyn wskazanych na wstępie uzasadnienia (zaskarżona decyzja z 18 września 2024r. k.23 tom II akt emerytalnych).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej H. R. od decyzji 18 września 2024r. odmawiającej ponownego ustalenia wysokości emerytury okazało się uzasadnione i skutkowało zmianą decyzji tej decyzji poprzez zobowiązanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. do obliczenia wysokości emerytury ubezpieczonej w powszechnym wieku emerytalnym ,tj. na dzień 1 marca 2023r. z pominięciem przepisu art.25 ust.1b ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Przypomnieć należy, że w dacie przyznania ubezpieczonej prawa do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym (1 marca 2023r.), jak również w dacie osiągnięcia przez ubezpieczoną powszechnego wieku emerytalnego ,tj. w dniu 25 marca 2017r. obowiązywał przepis art.25 ust.1b ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (wprowadzony ustawą z 11 maja 2012r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) nakazujący pomniejszenie - w przypadku osób, które uprzednio pobierały emeryturę przyznaną m.in. na podstawie ustawy Karta Nauczyciela - podstawy obliczenia emerytury, o której mowa w art.24, o kwotę stanowiącą sumę kwot pobranych emerytur w wysokości przed odliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne. Organ rentowy zastosował wówczas powyższy przepis, co skutkowało ustaleniem wysokości emerytury ubezpieczonej w niższej kwocie. W dniu 4 czerwca 2024r. zapadł wyrok Trybunał Konstytucyjnego w sprawie SK 140/20, w którym Trybunał orzekł, że art.25 ust.1b ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023r., poz.1251) w zakresie, w jakim dotyczy osób, które złożyły wniosek o przyznanie świadczeń, o których mowa w tym przepisie, przed 6 czerwca 2012r., jest niezgodny z art.67 ust.1 w związku z art.2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten, co bezsporne, nie został do chwili obecnej opublikowany w Dzienniku Ustaw.

W oparciu o powyższy wyrok Trybunału Konstytucyjnego ubezpieczona wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o ponowne ustalenie wysokości emerytury w powszechnym wieku emerytalnym z pominięciem uznanego za niekonstytucyjny przepisu art.25 ust.1b ustawy emerytalnej (wniosek k.22 tom II akt emerytalnych). Jak wynika z przedstawionych wyżej ustaleń, organ rentowy po rozpoznaniu wniosku ubezpieczonej zaskarżoną decyzją z 18 września 2024r. odmówił ponownego ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonej. W ocenie Sądu decyzja ta jest nieprawidłowa. Organ rentowy odmawiając ponownego ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonej powołał się na dwie okoliczności. Po pierwsze wskazał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie jest przesłanką do ponownego obliczenia wysokości emerytury w oparciu o przepis art.114 ustawy emerytalnej, a ponadto, że przedmiotowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024r. w sprawie SK 140/20 nie został dotychczas opublikowany w Dzienniku Ustaw, a w związku z tym nie obowiązuje. Odnosząc się w pierwszej kolejności do braku opublikowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego wskazać należy, że okoliczność ta nie uzasadnia stwierdzenia, że przedmiotowy wyrok nie ma zastosowania w sprawach dotyczących osób, których dotyczy przedmiotowe orzeczenie. Zgodnie z art.190 ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. W myśl ust.2 powyższego przepisu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art.188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony, a jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, przy czym w myśl kolejnego ust.3 zd.1 art.190 Konstytucji orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Z powyższej regulacji ustawy zasadniczej wynika, że orzeczenia Trybunału mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, jednocześnie istnieje obowiązek ich niezwłocznej publikacji w organie urzędowym, w którym akt normatywny, był ogłoszony i z dniem takiego ogłoszenia akt normatywny traci moc obowiązującą, chyba że Trybunał określił inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Wskazać należy, że w systemie prawa nie przewidziano sytuacji braku publikacji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, przy czym obecnie wobec upływu ponad sześciu miesięcy od daty wydania orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny należy mówić o utrzymującym się stanie braku publikacji wyroku Trybunału z 4 czerwca 2024r. W ocenie Sądu taka sytuacja nie może wywoływać negatywnych konsekwencji w sprawach dotyczących osób, których dotyczy przedmiotowe orzeczenie. Jak stanowi przytoczony wyżej przepis art.190 ust.1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne, dlatego brak - wbrew prawnemu obowiązkowi - publikacji orzeczenia we właściwym organie urzędowym nie może skutkować ustaleniem, że orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie obowiązuje.

Przechodząc do kwestii ponownego obliczenia wysokości emerytury na podstawie art.114 ustawy emerytalnej z pominięciem art.25 ust.1b tej ustawy, o co wnioskowała ubezpieczona, wskazać należy, że wniosek ten zasługiwał na uwzględnienie. Zgodnie z art.114 ust.1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. W ocenie Sądu, wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024r. stwierdzający niezgodność z Konstytucją RP uregulowania ustawy emerytalnej, na podstawie którego ustalono wysokość emerytury ubezpieczonej, może być uznany za nową okoliczność ujawnioną po wydaniu decyzji o przyznaniu emerytury z 31 marca 2023r., ale istniejącą przed wydaniem tej decyzji, gdyż niesporne jest, że zakwestionowany przez Trybunał przepis ustawy emerytalnej był niezgodny z Konstytucją od chwili jego uchwalenia. Z kolei w ust.1 pkt 6 powyższego przepisu przewidziano, że uchylenie lub zmiana decyzji i ponowne ustalenie wysokości świadczenia następuje, jeżeli nieprawidłowe obliczenie wysokości świadczenia nastąpiło na skutek błędu organu rentowego. W ocenie Sądu błędne ustalenie wysokości świadczenia daje prawo stronie do ponownego ustalenia jego wysokości niezależnie od przyczyny takiego nieprawidłowego (błędnego) obliczenia. Dodać należy, że przepis art.114 ust.1e ustawy emerytalnej wprowadza terminy liczone od daty wydania decyzji, po upływie których nie jest możliwe uchylenie lub zmiana tej decyzji. Jednakże w myśl kolejnego ustępu – ust.1f pkt 1 art.114 ustawy emerytalnej, przepisu art.114 ust.1e tej ustawy nie stosuje się jeżeli w wyniku uchylenia lub zmiany decyzji z przyczyn określonych w ust.1 osoba zainteresowana nabędzie świadczenie w wyższej wysokości.

W ocenie Sądu na podkreślenie zasługuje jeszcze jedna okoliczność. Otóż, nawet przy założeniu, że brak publikacji wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 czerwca 2024r. w sprawie SK 140/20 nie daje podstaw do ponownego obliczenia wysokości emerytury ubezpieczonej w oparciu o ten wyrok, Sąd – wobec podniesionego przez ubezpieczoną zarzutu niekonstytucyjności przepisu art.25 ust.1b ustawy emerytalnej - uprawniony i zarazem zobowiązany jest do zbadania tego zarzutu. Dlatego w tym miejscu uzasadnione jest odwołanie się do wcześniejszego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 6 marca 2019r. w sprawie P 20/16 (opublikowany: Dz.U z 2019r. poz.539), w którym Trybunał stwierdził, że art.25 ust.1b ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w brzmieniu obowiązującym do 30 września 2017r., w zakresie, w jakim dotyczy urodzonych w 1953r. kobiet, które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury na podstawie art.46 tej ustawy, jest niezgodny z art.2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Powyższy wyrok, jak wynika z jego sentencji dotyczył kobiet urodzonych w 1953r., które przed 1 stycznia 2013r. nabyły prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym, ale przesłanki leżące u podstaw stwierdzenia niekonstytucyjności art.25 ust.1b ustawy emerytalnej dotyczą w równym stopniu również później urodzonych ubezpieczonych, które tak jak kobiety urodzone w 1953r. decydując się na przejście na emeryturę w niższym wieku emerytalnym nie mogły przewidzieć skutków, jakie decyzja ta będzie miała w przyszłości na wysokość ich emerytury w powszechnym wieku emerytalnym a to wobec wejścia w życie od 1 stycznia 2013r. art.25 ust.1b ustawy emerytalnej nakazującego pomniejszenie podstawy obliczenia emerytury o sumę kwot pobranych tytułem wcześniejszej emerytury. Ubezpieczona jako osoba urodzona w 1956r., która z wnioskiem o prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym wystąpiła w dniu 7 września 2005r., a zatem przed 6 czerwca 2012r. ,tj. datą opublikowania w Dz.U. z 2012r. pod poz.637 ustawy z 11 maja 2012r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustawy i która prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym nabyła od 1 września 2005r., nie mogła przewidzieć skutków prawnych swojej decyzji o przejściu na taką emeryturę co do wysokości przyszłej emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, a to wobec późniejszej zmiany ustawy emerytalnej polegającej na dodaniu do art.25 tej ustawy w/w ustępu 1b nakazującego pomniejszenie podstawy obliczenia emerytury o sumę kwot pobranych tytułem wcześniejszej emerytury. W tych okolicznościach stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 6 marca 2019r. niekonstytucyjności art.25 ust.1b ustawy emerytalnej wobec kobiet urodzonych w 1953r. oparte na ocenie, że kobiety z tego rocznika nie miały możliwości zmiany podjętych wcześniej ,tj. przed przejściem na emeryturę w powszechnym wieku emerytalnym, decyzji co do skorzystania z emerytury w niższym wieku emerytalnym i zostały niejako zaskoczone przez ustawodawcę uchwaleniem i wejściem w życie od 1 stycznia 2013r. regulacji art.25 ust.1b ustawy emerytalnej, jest aktualny również w odniesieniu do ubezpieczonej, która znalazła się w analogicznej sytuacji jak kobiety z rocznika 1953. Dodać należy, że sąd powszechny jest uprawniony do zbadania zgodności określonych przepisów z Konstytucją i w sytuacji stwierdzenia, że dane uregulowanie pozostaje w sprzeczności z Konstytucją może odmówić zastosowania niekonstytucyjnego przepisu w rozpoznawanej sprawie.

Mając na uwadze powyższe okoliczności na podstawie art.477 ¹⁴§2 kpc Sąd zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji wyroku.