Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Siedlcach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 grudnia 2013r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Katarzyna Antoniak

Protokolant st. sekr. sąd. Marta Żuk

po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 2013r. w Siedlcach na rozprawie

odwołania M. M. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

z dnia 21 czerwca 2012r. (Nr (...) - (...)/(...))

w sprawie M. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

oddala odwołanie.

Sygn. akt: IV U 922/13 UZASADNIENIE

Decyzją z 21 czerwca 2012r. znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R., działając na podstawie art.84 ust.8 w związku z art.83 ust.1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych odmówił M. M. (1) odstąpienia od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranego świadczenia rentowego określonych decyzjami o znaku (...) z 23 listopada 2001r. za okres od stycznia 2001r. do września 2001r. w kwocie 61, 21 złotych, z 6 stycznia 2003r. za okres od maja 2002r. do września 2002r. w kwocie 3 064,60 złotych plus należne odsetki za zwłokę i z 6 listopada 2003r. za okres od marca 2003r. do września 2003r. w kwocie 4 203,45 złotych plus należne odsetki za zwłokę. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazano, że wnioskiem z 16 kwietnia 2002r. ubezpieczony wystąpił do organu rentowego o umorzenie należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń. Pismem z 2 maja 2012r. organ rentowy poinformował ubezpieczonego, że powyższy wniosek zostanie potraktowany jako wniosek o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, jednocześnie wezwano ubezpieczonego do przedłożenia dokumentacji pozwalającej na określenie sytuacji finansowej ubezpieczonego. Mimo odbioru pisma ubezpieczony nie złożył żądanej dokumentacji, co nie pozwoliło organowi rentowemu dokonać oceny czy zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności uzasadniające odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Dlatego wniosek podlegał oddaleniu.

Odwołanie od w/w decyzji złożyła M. M. (1) wnosząc o jej zmianę i odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. W uzasadnieniu przytoczył okoliczności mające uzasadniać stanowisko, że brak jest podstaw do obciążania go obowiązkiem zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z tytułu renty rodzinnej. Podniósł m.in., że to nie on, a jego ojciec pobierał to świadczenie, a ponadto nie otrzymał on decyzji zobowiązujących do zwrotu świadczeń, na które wskazuje organ rentowy (odwołanie k.1-2).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie powołując się na przepisy prawa i uzasadnienie wskazane w zaskarżonej decyzji. Nadto podniósł, że na podstawie decyzji zobowiązujących ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń organ rentowy wystawił tytuły egzekucyjne i przekazał należności do dochodzenia przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w G.. Organ egzekucyjny doręczył tytuły wykonawcze oraz wyegzekwował i przekazał na poczet zadłużenia kilka wpłat. Następnie doszło do przekazania tytułów wykonawczych do dalszej egzekucji do Urzędu Skarbowego w W. właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika. Naczelnik Urzędu Skarbowego w W. również wyegzekwował kilka kwot i postępowanie egzekucyjne trwa (odpowiedź organu rentowego na odwołanie k.4).

Sąd Okręgowy w Siedlcach wyrokiem z 13 marca 2013r. oddalił odwołanie ubezpieczonego od decyzji organu rentowego z 21 czerwca 2012r. wskazując, że przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczony po ukończeniu szkoły średniej – rozpoczęciu studiów wyższych miał świadomość wypłacania przez organ rentowy renty rodzinnej i kierował do organu rentowego pismo o przesyłanie tego świadczenia na wskazany przez niego adres (wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach z 13 marca 2013r. wraz z uzasadnieniem k.22 i 25-27).

Już po wydaniu wyroku przez Sąd pierwszej instancji pełnomocnik organu rentowego w piśmie z 12 czerwca 2013r. poinformował, że zadłużenie ubezpieczonego z tytułu nienależnie pobranych świadczeń zostało uregulowane wpłatami dokonanymi przez Urząd Skarbowy w W., dlatego postępowanie w sprawie stało się bezprzedmiotowe (pismo procesowe organu rentowego wraz z wydrukiem z kartoteki ubezpieczonego k.51-54).

Na skutek apelacji ubezpieczonego od powyższego wyroku, Sąd Apelacyjny w Lublinie wyrokiem z 19 czerwca 2013r. uchylił wyrok sądu pierwszej instancji i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Siedlcach do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia wskazał, że Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy ,tj. nie zbadał przesłanek określonych w art.84 ust.8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, które umożliwiają odstąpienie od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń, skupiając się na zasadności żądania zwrotu świadczeń w sytuacji, gdy decyzje dotyczące zwrotu nienależnie pobranych świadczeń są prawomocne i ich zasadność nie podlega badania w niniejszym postępowaniu. Sąd Apelacyjny wyraził również pogląd, że wyegzekwowanie przez organ rentowy całości dochodzonej kwoty nie oznacza, że postępowanie w sprawie okazało się bezprzedmiotowe, a przymusowe ściągnięcie należności nie jest przeszkodą w dochodzeniu uprawnień wynikających z treści przywołanego wyżej przepisu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 19 czerwca 2013r. wraz z uzasadnieniem k.57 i 60-64).

W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd ustalił, co następuje:

M. M. (1) był uprawniony do renty rodzinnej po matce H. M.. W związku z okresowymi przerwami w nauce, decyzjami z 23 listopada 2001r., 6 stycznia 2003r. i 6 listopada 2003r. organ rentowy zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okresy odpowiednio: od 1 stycznia 2001r. do 30 września 2001r., od 1 maja 2002r. do 30 września 2002r. i od 1 marca 2003r. do 30 września 2003r. (decyzje z 23 listopada 2001r., 6 stycznia 2003r. i 6 listopada 2003r. - w aktach organu rentowego). W związku z brakiem wpłat na poczet zadłużenia mimo przesyłanych upomnień, organ rentowy wystawił przeciwko ubezpieczonemu tytuły wykonawcze i skierował je do egzekucji przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w G., a następnie Naczelnika Urzędu Skarbowego w W. (tytuły wykonawcze nr (...)z 24 kwietnia 2004r. i nr (...)i (...)z 25 czerwca 2009r. - w aktach organu rentowego). W toku egzekucji zajęto rachunek bankowy dłużnika.

W dniu 20 kwietnia 2012r. wpłynęło do organu rentowego pismo ubezpieczonego z 16 kwietnia 2012r., które organ rentowy potraktował jako wniosek o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Następnie zaskarżoną decyzją z 21 czerwca 2012r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu odstąpienia od żądania nienależnie pobranego świadczenia rentowego określonego w/w decyzjami z 23 listopada 2001r., 6 stycznia 2003r. i 6 listopada 2003r. (wniosek ubezpieczonego z 20 kwietnia 2012r. - data wpływu do organu rentowego i decyzja 21 czerwca 2012r. - w aktach organu rentowego).

Ubezpieczony M. M. (1) ma 33 lata, jest żonaty i posiada jedną niespełna dwuletnią córkę N. M.. Wraz z żoną i córką mieszka w domu położonym na nieruchomości w miejscowości K.. Nieruchomość tę odkupił od ojca A. M. i jego konkubiny. Oprócz nieruchomości w K. ubezpieczony posiada mieszkanie w miejscowości K. na M.. Mieszkanie to nabył w 2013r. w drodze zamiany za nieruchomość rolną, która posiadał w miejscowości Ż.. Obecnie w mieszkaniu tym mieszka ojciec ubezpieczonego. Ubezpieczony posiada samochód dostawczy marki F. (...) oraz samochód osobowy marki M. (...). Pierwszy pojazd zajęty jest przez komornika sądowego z tytułu innych zobowiązań ubezpieczonego. Ubezpieczony pozostaje z żoną w ustroju wspólności majątkowej. Ma wykształcenie średnie ekonomiczne. Od kwietnia 2012r. pozostaje osobą bezrobotną. Do kwietnia 2012r. prowadził działalność gospodarczą z zakresu usług remontowo-budowlanych. Działalność tę prowadził od dłuższego czasu z przerwą w okresie od końca 2008r. do 2010r. lub 2011r. Powodem zakończenia działalności gospodarczej w kwietniu 2012r. były problemy ze zdrowiem oraz problemy finansowe – zajęcie rachunku bankowego na poczet składek na ubezpieczenie społeczne. Ówczesne problemy ze zdrowiem miały związek z wyjazdem do Wielkiej Brytanii w celu zakupu samochodu. Podczas pobytu tam ubezpieczony padł ofiarą napadu i kradzieży. Obecnie ubezpieczony jest zdrowy. Ubezpieczony posiadał prawo jazdy kategorii B, BE, C, CE, w tym na samochody ciężarowe z przyczepami. Posiada uprawnienia operatora koparko-ładowarki. Obecnie prawo jazdy ma odebrane z uwagi na przekroczenie limitu punktów karnych. Aktualnie ubezpieczony przebywa w domu z córką. Pozostaje na utrzymaniu żony, która pracuje w firmie (...) w W. z wynagrodzeniem 1 300 złotych netto miesięcznie. Oprócz zobowiązania z tytułu nienależnie pobranego świadczenia rentowego ubezpieczony posiada zadłużenie z tytułu ubezpieczeń komunikacyjnych w kwocie ponad 3 000 złotych oraz zobowiązanie wobec operatora telefonicznego N. w kwocie ponad 2 000 złotych. Zobowiązania te nie są regulowane. Z bieżących dochodów ubezpieczony wraz żoną reguluje zobowiązanie kredytowe, którego rata wynosi 300 złotych miesięcznie (zeznania ubezpieczonego k.75-76 – minuty od 1 do 28 nagrania, oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania k.32-35).

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie M. M.podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art.84 ust.1 ustawy z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z tym, że w myśl ust.4 powyższego przepisu Zakład może odstąpić od żądania zwrotu należności z tytułu nienależnie pobranych świadczeń w całości lub w części, odroczyć termin ich płatności albo rozłożyć je na raty, jeśli:

1)  zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności lub

2)  kwota nienależnie pobranych świadczeń nie przewyższa kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Nie ulega wątpliwości, że w sprawie nie zachodzi sytuacja opisana w przytoczonym wyżej pkt 2. Z zaskarżonej decyzji wynika bowiem, że kwota nienależnie pobranego przez ubezpieczonego świadczenia rentowego przekracza (wg stanu na datę wydania decyzji) 7 000 złotych. Dlatego rozstrzygnięcie sprawy wymagało zbadania czy po stronie ubezpieczonego istnieją szczególnie uzasadnione okoliczności przemawiające za odstąpieniem od żądania zwrotu przez niego kwoty nienależnie pobranego świadczenia. Analizując okoliczności sprawy Sąd doszedł do przekonania, że w sprawie nie można mówić o takich szczególnie uzasadnionych okolicznościach.

Poza sporem pozostaje, że aktualnie ubezpieczony jest osoba bezrobotną i pozostaje wraz z małoletnią córką na utrzymaniu żony, której dochód wynosi 1 300 złotych miesięcznie. Powyższe uzasadnia ocenę, że sytuacja finansowa rodziny jest trudna. Brak uzyskiwania przez ubezpieczonego bieżących dochodów i wydatki trzyosobowej rodziny stanowiły podstawę do zwolnienia ubezpieczonego od opłaty od apelacji w kwocie 30 złotych, której konieczność uiszczenia zaktualizowała się w ściśle określonym czasie. Okoliczności te nie świadczą jednak automatycznie, że w sprawie zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności, o których mowa w powyższej regulacji. W ocenie Sądu badając zasadność wniosku ubezpieczonego o odstąpienie od żądania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia należało mieć na uwadze rozumianą szerzej, niż tylko przez pryzmat posiadania na daną chwilę źródła dochodu, sytuację majątkową ubezpieczonego oraz jego obiektywne możliwości uzyskiwania dochodów. I tak, analizując dokonane w sprawie ustalenia Sąd doszedł do przekonania, że po stronie ubezpieczonego nie zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności uniemożliwiające mu zwrot nienależnie pobranych świadczeń. W tym miejscu odwołać się należy do wypracowanej przez orzecznictwo definicji szczególnie uzasadnionych okoliczności. I tak, w wyroku z 28 lutego 2013r. w sprawie III AUA 156/134 (Lex nr 1293643) Sąd Apelacyjny w Łodzi stwierdził, że ustalając istnienie szczególnie uzasadnionych okoliczności w rozumieniu art.84 ust.8 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należy kierować się stanem majątkowym i rodzinnym dłużnika, jak też realną możliwością zwrotu, w tym możliwością podjęcia pracy pozwalającej na zwrot świadczeń. Z kolei Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku z 26 marca 2013r. w sprawie III Aua3/13 (Lex nr 1306038) wskazał, że z uwagi na pojęcie okoliczności „szczególnie uzasadnione” przedmiotowy przepis należy stosować wyjątkowo i nie powinien być on interpretowany rozszerzająco. Do sytuacji uzasadniających zastosowanie powyższej regulacji wskazany Sąd zaliczył przykładowo brak majątku, z którego możliwe byłoby dochodzenie zwrotu świadczeń, ciężką chorobę powodującą niezdolność do pracy lub niepełnosprawność osoby zobowiązanej, członka jej rodziny lub innej osoby pozostającej na jej utrzymaniu, wiek osoby zobowiązanej oraz zdarzenia losowe powodujące szczególne trudności w sytuacji materialnej osoby zobowiązanej. Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy uznał, że po stronie ubezpieczonego nie zachodzą takie wyjątkowe okoliczności losowe czy też szczególne trudności w sytuacji materialnej. Z zeznań ubezpieczonego wynika, że w przeszłości padł on ofiarą napadu i kradzieży na terenie Wielkiej Brytanii. Jednakże, jak dalej zeznał, obecnie jest już zdrowy. Jest osobą młodą – w wieku 33 lat i posiada wykształcenie średnie ekonomiczne. Z uwagi na prowadzenie w przeszłości firmy z zakresu usług remontowo-budowlanych uzasadniony jest wniosek, że ubezpieczony posiada doświadczenie w branży budowalnej. Ponadto jak wynika z dalszych zeznań ubezpieczonego w przeszłości nabył on uprawnienia do kierowania różnego rodzaju pojazdami, w tym samochodami ciężarowymi z przyczepą, posiada także uprawnienia operatora koparko-ładowarki. Wprawdzie wg ubezpieczonego obecnie utracił on prawo jazdy, ale nastąpiło to na skutek przekroczenia limitu punktów karnych, a zatem nie można uznać tej okoliczności za zdarzenie losowe. Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczony posiada doświadczenie i umiejętności pozwalające na podjęcie działalności zarobkowej i uzyskiwanie dochodu umożliwiającego regulowanie zobowiązań. Ubezpieczony podnosił, że nie podejmuje pracy, gdyż opiekuje się małoletnią córką, a dochód z pracy, którą ewentualnie mógłby podjąć, nie przekroczy kosztów zapewnienia opieki córce. Sąd nie kwestionuje konieczności zapewnienia opieki nad dzieckiem, niemniej okoliczność ta nie przesądza o niemożności i niecelowości podjęcia zatrudnienia przez ubezpieczonego. Wreszcie, badając zasadność odstąpienia od żądania zwrotu przez ubezpieczonego nienależnie pobranego świadczenia rentowego Sąd miał na uwadze wynik postępowania egzekucyjnego prowadzonego na wniosek organu rentowego przeciwko ubezpieczonemu. Z informacji organu rentowego wynika, że egzekucja ta – skierowana do środków na rachunku bankowym ubezpieczonego, okazała się w dłuższej perspektywie czasowej skuteczna i obecnie zadłużenie ubezpieczonego wobec organu zostało w całości uregulowane. Potwierdza to ocenę, że po stronie ubezpieczonego istnieje i istniała możliwość uregulowania zobowiązania.

Mając na uwadze całokształt powyższych okoliczności Sąd uznał, że odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie i dlatego na podstawie art.477.14§1 kpc odwołanie to oddalił.