Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Siedlcach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2015r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SSO Katarzyna Antoniak (spr.)

Sędziowie: SSO Elżbieta Wojtczuk

SSO Jerzy Zalasiński

Protokolant: sekr. sądowy Anna Wąsak

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2015 r. w Siedlcach

na rozprawie

sprawy z wniosku M. F. (1), A. F. i W. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 22 grudnia 2014r. sygn. akt IV U 520/14

I. oddala apelację;

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na rzecz M. F. (1) kwotę 60 (sześćdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

Sygn. akt: IV Ua 5/15

Wyrokiem z 22 grudnia 2014r. Sąd Rejonowy w Siedlcach zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z 30 września 2014r. w ten sposób, że przyznał M. F. (1) kwotę 65 701 złotych, a A. F. i W. F. kwoty po 12 775 złotych tytułem prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu śmierci M. F. w wypadku przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Rozstrzygnięcie to było wynikiem następujących ustaleń i wniosków Sądu Rejonowego:

Decyzją z 30 września 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił ubezpieczonemu M. F. (1) prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu śmiertelnego wypadku przy pracy M. F.. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że w dniu wypadku ,tj. 3 stycznia 2014r. w K. M. F. (2) kierując samochodem osobowym na prostym odcinku drogi zjechała na przeciwległy pas ruchu i doprowadziła do czołowego zderzenia z nadjeżdżającym z przeciwka pojazdem. Wskutek zdarzenia doznała obrażeń ciała, które doprowadziły do jej zgonu. Przedmiotowe zdarzenie nie posiada wszystkich cech wypadku przy pracy, gdyż nie została spełniona przesłanka istnienia przyczyny zewnętrznej zdarzenia, która spowodowała zjechanie M. F. na przeciwległy pas ruchu i doprowadzenie do zderzenia czołowego z drugim pojazdem. Zebrany materiał dowodowy nie określa więc jednoznacznie przyczyny zewnętrznej.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył ubezpieczony działający w imieniu własnym oraz dwójki małoletnich dzieci wnosząc o jej zmianę i przyznanie im jako uprawnionym członkom rodziny prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu śmiertelnego wypadku przy pracy M. F. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu odwołania wskazano, że zmarła M. F. (2) była (...) spółki jawnej (...), S. G. Sp.j. w G.. Specyfika pracy M. F. związana była z praktyką lekarską, działalnością fizjoterapeutyczną i wiązała się z przemieszczaniem się przez nią samochodem pomiędzy kolejnymi miejscami spotkań z pacjentami. W dniu wypadku ok. 6.30 M. F. (2) wyjechała z domu własnym samochodem do siedziby swojej firmy w celu przygotowania się do wizyty domowej u pacjentki oraz zabrania ze sobą sprzętu niezbędnego do pracy z pacjentami w ramach prowadzonych rehabilitacji neurologopedycznych oraz treningów EEG – B.. Z siedziby firmy udała się do K. – bezpośrednio do pacjentki, która od ponad trzech lat przebywa w stanie wymagającym intensywnej specjalistycznej terapii. W K. o godz. 8.30 doszło do wypadku, w następstwie którego M. F. (2) poniosła śmierć. W ocenie odwołującego się zdarzenie (wypadek komunikacyjny) miało charakter nagły oraz spowodowało śmierć M. F.. Z treści uzasadnienia decyzji nie wynika, aby organ rentowy kwestionował związek wypadku z prowadzoną przez M. F. działalnością pozarolniczą. Z zebranego materiału dowodowego wynika, że zdarzenie, w następstwie którego M. F. (2) poniosła śmierć, polegało na zjechaniu przez nią wbrew przepisom i bez żadnego uzasadnienia na przeciwległy pas ruchu wprost pod nadjeżdżającą z naprzeciwka ciężarówkę. Z zeznań uczestnika Z. W. i z ustaleń poczynionych przez biegłego z zakresu techniki samochodowej i ruchu drogowego w postępowaniu karnym wynika, że stan zagrożenia na drodze bezpośrednio prowadzący do wypadku stworzyła jedynie kierująca samochodem H., która miała możliwość uniknięcia wypadku poruszając się cały czas swoim pasem ruchu, do czego była zobowiązana. Powyższych okoliczności nie kwestionuje ubezpieczony i organ rentowy. W ocenie ubezpieczonego organ rentowy niepotrzebnie prowadził rozważania zmierzające do ustalenia, co było przyczyną zjechania M. F. na przeciwległy pas ruchu i uderzenia w prawidłowo poruszający się pojazd ciężarowy. Wystarczające jest ustalenie, że uraz powstał na skutek zjechania M. F. na przeciwległy pas ruchu i uderzenie w prawidłowo jadący pojazd. Powołał się dodatkowo na orzecznictwo Sądu Najwyższego. Wskazał, że istotny jest fakt śmierci M. F. na skutek obrażeń doznanych w wypadku komunikacyjnym, więc należy uznać, iż zdarzenie jest wywołane przyczyną zewnętrzną.

Sąd Rejonowy ustalił, że ubezpieczony M. F. (1) pozostawał w związku małżeńskim z M. F., z którego ma dwoje dzieci: W. F. urodzonego w dniu (...) oraz A. F. urodzoną w dniu (...) M. F. (2) prowadziła działalność gospodarczą będąc (...) spółki jawnej (...), S. G. Sp. j. w G.. Jej praca polegała na praktyce lekarskiej i działalności fizjoterapeutycznej prowadzonej m. in. w miejscu zamieszkania pacjenta.

W dniu 3 stycznia 2014r. ok. godz. 6.30 M. F. (2) wyjechała z domu swoim samochodem osobowym. Udała się do siedziby firmy, gdzie przygotowała się do wizyty domowej u pacjentki oraz zabrała ze sobą sprzęt niezbędny do pracy z pacjentami w ramach prowadzonych rehabilitacji neurologopedycznych oraz treningów EEG – B.. Z siedziby firmy udała się do miejsca zamieszkania pacjentki ,tj. do K.. W trakcie pokonywania drogi M. F. (2) – z nieznanych przyczyn – zjechała na przeciwległy pas ruchu i uderzyła w prawidłowo poruszający się pojazd ciężarowy kierowany przez Z. W.. W wyniku tego zdarzenia M. F. (2) poniosła śmierć.

W przedstawionym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał odwołanie ubezpieczonych za uzasadnione. Wskazał, że zgodnie z art.3 ust.1 pkt 8 ustawy z 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.) za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych. Podniósł, że w sprawie strony pozostawały w sporze odnośnie istnienia jednej z przesłanek wypadku przy prowadzeniu działalności gospodarczej w postaci istnienia przyczyny zewnętrznej zdarzenia.

Przesłanka zewnętrzności przyczyny wypadku przy pracy oznacza, że źródło urazu musi znajdować się poza organizmem pracownika. Judykatura i doktryna zgodnie stwierdzają, że przyczyną zewnętrzną jest każdy czynnik zewnętrzny zdolny w danych warunkach wywołać szkodliwe skutki. W oczywisty sposób wymóg ten spełniają wszelkiego rodzaju urazy mechaniczne lub termiczne, działalność sił przyrody lub osób trzecich, będące wyłączną przyczyną wypadku. Sąd pierwszej instancji zauważył, że w analogicznym stanie faktycznym stanowisko zajął Sąd Najwyższy. I tak w wyroku z 12 lipca 2007r. w sprawie I UK 20/07 (OSNP 2008/17-18/265) wskazał, iż „Wypadkiem przy pracy w rozumieniu art.3 ustawy z dnia 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.) jest doznanie obrażeń, które spowodowały śmierć pracownika w czasie wypełniania obowiązków służbowych na skutek zderzenia pojazdów mechanicznych, do którego doszło z tej przyczyny, że samochód kierowany przez pracownika poruszał się po niewłaściwym pasie ruchu.”. W powyższej sprawie organ rentowy odmówił żonie ubezpieczonego prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu śmierci męża z uwagi na brak przyczyny zewnętrznej. Mąż ubezpieczonej wracając do zakładu pracy samochodem służbowym zjechał nagle na lewy pas ruchu, co doprowadziło do czołowego zderzenia z samochodem ciężarowym. W wyniku wypadku mąż ubezpieczonej poniósł śmierć na miejscu. W toku postępowania powypadkowego ustalono, iż do wypadku doszło z winy męża ubezpieczonej z uwagi na zjazd na lewy pas ruchu, a przyczyny zjazdu nie ustalono. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Najwyższy podniósł, iż w tym przypadku śmierć męża ubezpieczonej nastąpiła z przyczyny leżącej poza jego organizmem. Jego śmierć nastąpiła na skutek obrażeń powstałych w wyniku zderzenia pojazdów mechanicznych, a do zderzenia doszło z tej przyczyny, że samochód kierowany przez ofiarę wypadku poruszał się po niewłaściwym pasie.

W ocenie Sądu Najwyższego „ Uraz pochodzący „z zewnątrz” doznany na skutek zderzenia pojazdów mechanicznych będących w ruchu jest spowodowany przyczyną zewnętrzną.”.

Sąd Rejonowy w pełni podzielił wskazany wyżej pogląd Sądu Najwyższego i uznał, że w przedmiotowej sprawie występuje analogiczny stan faktyczny i przyczyna zdarzenia. W tych okolicznościach stwierdził, że śmierć M. F. nastąpiła na skutek obrażeń powstałych w wyniku zderzenia pojazdów mechanicznych, co wyczerpuje przesłankę przyczyny zewnętrznej wypadku przy prowadzeniu działalności gospodarczej. W tych okolicznościach mąż ubezpieczonej i dwoje jej dzieci nabyli prawo do jednorazowego odszkodowania z tytułu śmiertelnego wypadku M. F. przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Wysokość przyznanych odszkodowań została ustalona na podstawie art.13 ust.1 i 2 pkt 1 i 2 oraz art.14 ust.2 pkt 1 ustawy z 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zw. z pkt 7 obwieszczenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 26 lutego 2014r. w sprawie wysokości kwot jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (M.P. z 2014r., poz.187). Sąd Rejonowy wskazał, że osobami uprawnionymi do jednorazowego odszkodowania z tytułu śmiertelnego wypadku M. F. jest jej mąż M. F. (1) oraz dwoje małoletnich dzieci A. F. i W. F.. Dwoje ostatnich ubezpieczonych w dniu śmierci M. F. spełniało warunki do uzyskania renty rodzinnej, gdyż są w wieku poniżej 25 lat.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art.477 ¹⁴§2 kpc Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji wyroku. O kosztach sądowych Sąd ten orzekł na podstawie §11 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. z 2013r., poz.490).

Od powyższego wyroku apelację wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

-

naruszenie prawa materialnego ,tj. art.3 ust.3 pkt 8 ustawy z 30 października 2002r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych poprzez błędną wykładnię tego przepisu i niewłaściwe zastosowanie prowadzące do przyjęcia, że zdarzenie jakiemu uległa M. F. (2) w dniu 3 stycznia 2014r. spełnia wszystkie przesłanki wypadku przy prowadzeniu działalności gospodarczej,

-

naruszenie prawa procesowego ,tj. art.233§1 kpc poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów.

Wskazując na powyższe organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.

Ubezpieczeni wnieśli o oddalenie apelacji i zasądzenie od organu rentowego na ich rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. podlegała oddaleniu.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne i ocenę prawną przedstawione przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Sąd Rejonowy zasadnie przyjął, że wypadek komunikacyjny, jakiemu w dniu 3 stycznia 2014r. uległa M. F. (2) i wyniku którego poniosła śmierć na miejscu spełnia przesłanki wypadku przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Niesporne jest, że zdarzenie to miało charakter nagły i było związane z prowadzoną przez M. F. działalnością gospodarczą. W chwili zdarzenia znajdowała się ona bowiem w drodze do pacjentki, u której prowadziła rehabilitację wchodzącą w zakres prowadzonej działalności. W okolicznościach sprawy nie można mieć również wątpliwości, że przedmiotowe zdarzenie, w wyniku którego nastąpiła śmierć M. F. było wywołane przyczyną zewnętrzną. Zarzut apelacyjny co do braku przyczyny zewnętrznej zdarzenia jest nieuzasadniony. Analiza uzasadnienia apelacji, w której organ rentowy rozwija zarzut o braku przyczyny zewnętrznej, prowadzi do wniosku, że organ rentowy utożsamia przyczynę zdarzenia z faktem zjechaniem M. F. na lewy pas ruchu, po którym – co niesporne, poruszała się w chwili zderzenia z pojazdem jadącym z naprzeciwka. Twierdzenie takie jest jednak błędne. Nie ulega wątpliwości, że M. F. (2) zjechała na lewy pas ruchu, ale zachowania tego nie można utożsamiać z przyczyną zdarzenia i wywodzić na tej podstawie o braku przyczyny zewnętrznej. Samo zjechanie na niewłaściwy pas ruchu nie było bowiem w stanie spowodować wypadku. Gdyby bowiem w chwili zjechania na przeciwny pas ruchu nie poruszał po nim inny pojazd do zdarzenia w ogóle by nie doszło. Tymczasem jak wynika z niekwestionowanych ustaleń Sądu Rejonowego do śmiertelnego w skutkach zdarzenia doszło na skutek zderzenia samochodu kierowanego przez M. F. z innym samochodem, który poruszał się po lewym – właściwym dla siebie - pasie ruchu. Nie ulega wątpliwości, że wypadek zaistniały w wyniku zderzenia dwóch pojazdów – tu pojazdu kierowanego przez M. F. z innym pojazdem jest zdarzeniem wywołanym przyczyną zewnętrzną. Do ustalenia takiego doszedł Sąd Rejonowy i wbrew twierdzeniom apelującego ustalenie to jest prawidłowe. Ponadto jak wskazał Sąd pierwszej instancji, w analogicznym duchu wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 12 lipca 2007r. w sprawie I UK 20/07 (OSNP 2008/17-18/265).

Inną kwestią jest natomiast to, czy w sprawie można mówić o tym, że wyłączną przyczyną śmiertelnego wypadku M. F. przy prowadzeniu pozarolniczej działalności było udowodnione naruszenie przez nią przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez nią umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa – art.21 ust.1 ustawy wypadkowej. Organ rentowy nie zgłosił na tę okoliczność żadnych wniosków dowodowych, a istniejący w sprawie materiał dowodowy nie pozwala nie takie ustalenie. Nie ulega wątpliwości, że zjeżdżając na lewy pas ruchu ubezpieczona naruszyła przepisy prawa o ruchu drogowym. Brak jest jednak przesłanek do uznania, że zachowując się w ten sposób działała umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Z uwagi na to, że M. F. (2) poniosła śmierć na miejscu brak jest relacji samej ubezpieczonej co do przyczyn takiego jej zachowania. Przyczyny i okoliczności przedmiotowego wypadku badała Prokuratura Rejonowa w Radzyniu Podlaskim w sprawie Ds 5/14/S. Przeprowadzone w ramach śledztwa wyniki sekcji zwłok M. F. nie wykazały w jej krwi obecności alkoholu. Ponadto jak ustaliła Prokuratura, opierając się na relacji kierowcy drugiego samochodu uczestniczącego w wypadku, po tym jak M. F. (2) zjechała na lewy pas ruchu i dostrzegła nadjeżdżający z naprzeciwka pojazd podjęła manewr powrotu na swój pas ruchu (vide: uzasadnienie postanowienia Prokuratury Rejonowej w Radzyniu Podlaskim z 7 maja 2014r. o umorzeniu dochodzenia k.158-158v akt Ds 5/14/S). Wskazane okoliczności ,tj. stan trzeźwości M. F. i podjęta przez nią próba zjechania z powrotem na właściwy pas ruchu nie pozwalają na przypisanie jej działania w warunkach umyślności. Brak również przesłanek do przyjęcia, że do zjechania przez nią na lewy pas ruchu doszło w wyniku rażącego niedbalstwa. Jak wskazała Prokuratura w uzasadnieniu postanowienia o umorzeniu śledztwa przeprowadzone czynności nie pozwoliły ustalić przyczyny, która spowodowała, że M. F. (2) zjechała na lewy pas ruchu pod nadjeżdżający z naprzeciwka samochód. Udało się natomiast wykluczyć fakt rozmawiania przez nią w czasie jazdy przez telefon komórkowy. Ponadto jak ustaliła Prokuratura wewnątrz samochodu zmarłej – w schowku w lewych drzwiach oraz w okolicy drążka zmiany biegów znajdowały się mandarynki oraz świeże skórki mandarynek. W ocenie organu śledczego może to sugerować, że M. F. (2) w czasie jazdy jadła te owoce, ale pozostaje to tylko przypuszczeniem (uzasadnienie postanowienia o umorzeniu śledztwa k.159-159 akt śledztwa Prokuratury Rejonowej w Radzyniu Podlaskim Ds 5/14/S). W przedstawionych okolicznościach i ustaleniach, których organ rentowy nie próbował podważyć, brak jest podstaw do wyłączenia prawa ubezpieczonych - męża i dzieci zmarłej M. F. do jednorazowego odszkodowania z tytułu śmiertelnego wypadku M. F. przy prowadzeniu działalności pozarolniczej.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art.385 kpc apelację organu rentowego oddalił.

Na podstawie art.98§1 i 3 kpc w zw. z art.99 kpc Sąd obciążył organ rentowy obowiązkiem zwrotu ubezpieczonemu M. F. (1) kwoty 60 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.