Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Siedlcach

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2022r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia Agnieszka Pasikowska

po rozpoznaniu w dniu 15 grudnia 2022 r. w Siedlcach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku D. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do zasiłku chorobowego i zasiłku opiekuńczego oraz zwrot nienależnie pobranych świadczeń

na skutek apelacji D. K.

od wyroku Sądu Rejonowego w Siedlcach IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 lipca 2022r. sygn. akt IV U 65/19

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od D. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w drugiej instancji 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od uprawomocnienia się orzeczenia o kosztach zastępstwa procesowego w drugiej instancji do dnia zapłaty.

Sygn. akt IV Ua 28/22

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 25 lipca 2022 roku:

1. oddalił odwołania D. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.:

z 7 stycznia 2019 roku, numer (...) - (...)

z 24 stycznia 2019 roku, numer (...) - (...)

z 21 lutego 2019 roku, numer (...) - (...)

z 27 lutego 2019 roku, numer (...) - (...)

z 1 marca 2019 roku, numer (...) - (...)

z 25 marca 2019 roku, numer (...) - (...)

z 16 kwietnia 2019 roku, numer (...) - (...)

z 23 kwietnia 2019 roku, numer (...) - (...)

o prawo do zasiłku chorobowego i zasiłku opiekuńczego oraz zwrot nienależnie pobranych świadczeń,

2. zasądził od D. K. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. 1440 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Wydanie powyższego wyroku poprzedziły następujące ustalenia i wnioski Sądu Rejonowego;

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzjami wymienionymi w treści wyroku odmówił D. K. prawa do zasiłku chorobowego i opiekuńczego w okresach wskazanych w treści tych decyzji (i wymienionych w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego) , przy czym w decyzji z 27 lutego 2019 roku organ rentowy zobowiązał również ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku opiekuńczego i zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 106 301,67 złotych (należność główna w wysokości 98 074,84 złote i odsetki w wysokości 8226,83 złotych).

Organ rentowy wypłacił D. K. zasiłek opiekuńczy oraz zasiłek opiekuńczy za okresy wskazane w zaskarżonych decyzjach (i wymienione w uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego).

Decyzją z 2 stycznia 2019 roku organ rentowy stwierdził, że D. K. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od 22 marca 2017 roku.

Wyrokiem z 5 lutego 2020 roku wydanym w sprawie sygn. akt IV U 114/19 Sąd Okręgowy w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie D. K. od powyższej decyzji.

Wyrokiem z 23 września 2020 roku wydanym w sprawie III AUa 496/20 Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację D. K. od powyższego wyroku.

Postanowieniem z 20 października 2021 roku wydanym w sprawie III USK 290/21 Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej D. K. od powyższego wyroku.

Powyższe fakty Sąd Rejonowy ustalił na podstawie: dokumentów znajdujących się w aktach Sądu Okręgowego w Siedlcach IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sygn. akt IV U 114/19, częściowych zeznań D. K., zaświadczenia o wypłaconych zasiłkach z ubezpieczenia społecznego (k. 186) oraz dokumentów znajdujących się w aktach rentowych.

Zdaniem Sądu Rejonowego, odwołania ubezpieczonej reprezentowanej przez pełnomocnika, są niezasadne.

Sąd Rejonowy powołując treść art. 365 § 1 k.p.c. i art. 366 k.p.c. stwierdził, że w rozpoznawanej sprawie jest związany ustaleniem dokonanymi w prawomocnie zakończonej sprawie sygn. akt IV U 114/19 Sądu Okręgowego w Siedlcach, że ubezpieczona od 22 marca 2017 roku nie podlegała jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu oraz dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, z uwagi na brak faktycznego prowadzenia działalności gospodarczej w tym okresie. Zdaniem Sądu I instancji, ta kwestia została prawomocnie przesądzona i dlatego polemika z tym ustaleniem w rozpoznawanej sprawie jest niedopuszczalna.

Sąd Rejonowy powołał treść art. 1 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1133), zgodnie z którym świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą przysługują osobom objętym ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa określonym w ustawie z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. D. K. od 22 marca 2017 roku nie prowadziła pozarolniczej działalności gospodarczej i nie była z tego tytułu objęta ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, tj. dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, wobec czego zdaniem Sądu Rejonowego, nie przysługiwały jej świadczenia pieniężne wynikające z ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, w tym zasiłek opiekuńczy i zasiłek chorobowy za okresy wskazane w zaskarżonych decyzjach.

Sąd Rejonowy wskazał, że art. 66 ust. 2 i 3 ustawy zasiłkowej reguluje zasady egzekucji nienależnie pobranego świadczenia, natomiast materialnoprawną podstawę żądania zwrotu nienależnych świadczeń stanowi art. 84 ust. 1-3 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423), w brzmieniu obowiązującym w dniu wydania zaskarżonej decyzji. Zgodnie z art. 84 ust. 1-3 powołanej ustawy systemowej, osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu, wraz z odsetkami, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1)  świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania,

2)  świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Zdaniem Sądu Rejonowego, w rozpoznawanej sprawie zaszły przesłanki do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń określone w art. 84 ust. 2 pkt 2, ponieważ D. K. pobrała świadczenia wypłacone bez podstawy prawnej na skutek świadomego wprowadzenia przez nią w błąd organu rentowego. Sąd Rejonowy wskazał, że w przypadku okoliczności wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia, istotnym elementem konstrukcyjnym pojęcia nienależnego świadczenia jest świadomość osoby, która pobrała świadczenia, co do faktu, że zostało ono jej wypłacone bez podstawy prawnej na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego. Istotną cechą tego rodzaju „błędu”, odróżniającą go od innych uchybień organów rentowych lub odwoławczych, jest istnienie mylnego wyobrażenia organu o stanie uprawnień wnioskodawcy, które powstało na skutek świadomego zachowania osoby pobierającej świadczenie. Sąd Rejonowy powołując konkretne orzeczenia Sądu Najwyższego wskazał, że świadome wprowadzenie w błąd organu ubezpieczeń społecznych, to działania ubezpieczonego polegające na bezpośrednim oświadczeniu nieprawdy, przemilczeniu faktu mającego wpływ na prawo do świadczeń, złożeniu wniosku w sytuacji oczywiście nieuzasadniającej powstania prawa do świadczenia oraz okoliczność domniemanego współdziałania wnioskodawcy z innymi podmiotami we wprowadzeniu w błąd organu rentowego. Odnosząc to do rozpoznawanej sprawy Sąd Rejonowy stwierdził, że nienależna wypłata zasiłku opiekuńczego i zasiłku chorobowego za sporne okresy nastąpiła na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez D. K. co podjęcia przez nią działalności gospodarczej, co uczyniła poprzez opłacenie na konto organu rentowego składek od zadeklarowanej podstawy za ten okres, a to dało podstawę formalną do wypłaty na jej rzecz spornych zasiłków. Sąd Rejonowy powołał podsumowanie uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach z 5 lutego 2020 roku, który stwierdził, że „zadeklarowanie przez D. K. wysokiej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą było motywowane chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Podkreślić należy, że w spornym okresie czasu głównym źródłem dochodu skarżącej nie były dochody z prowadzonej działalności gospodarczej, a pobierane przez nią zasiłki. (…) Deklaracja nadmiernie wysokiej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w sytuacji, gdy osoba zgłaszająca się do ubezpieczenia społecznego w krótkim czasie korzysta ze zwolnień lekarskich lub innych świadczeń z ubezpieczenia społecznego może podlegać ocenie jako wykreowanie pozornego lub fikcyjnego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym (wyrok SN z 21 listopada 2011r. sygn. akt II UK 69/11)” (k. 124 akt Sądu Okręgowego w Siedlcach IV U 114/19). Stanowisko to w podzielił Sąd Apelacyjny stwierdzając, że „postępowanie dowodowe wykazało, że faktycznie jej (działalności gospodarczej) nie prowadziła, a dokonane czynności gospodarcze miały jedynie stwarzać pozór prowadzenia działalności” (k. 152 akt Sądu Okręgowego w Siedlcach IV U 114/19). Z tych przyczyn Sąd Rejonowy orzekając w niniejszej sprawie nie podzielił stanowiska pełnomocnika ubezpieczonej, że nie miała ona świadomości, iż wypłacone świadczenia jej się nie należą. Pozorując prowadzenie działalności gospodarczej poprzez zapłatę składek na ubezpieczenie społeczne ubezpieczona miała świadomość, że nie podjęła tej działalności gospodarczej, a to jest wystarczające do przyjęcia po jej stronie świadomości braku podstaw do pobierania z systemu ubezpieczeń społecznych jakichkolwiek świadczeń. Sąd Rejonowy stwierdził, że ubezpieczona świadomie wprowadziła w błąd organ rentowy i mając tę świadomość pobrała świadczenia, do których nie miała tytułu prawnego. Jako osoba prowadząca działalność gospodarczą powinna działać profesjonalnie, wiedzieć i mieć pełną świadomość, z jakiego tytułu i kiedy winna podlegać ubezpieczeniom społecznym, w tym ubezpieczeniu chorobowemu. Działania D. K. Sąd Rejonowy uznał za świadome, determinowane wolą wywołania po stronie organu rentowego przekonania, że zostały spełnione warunki nabycia prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Wobec tego żądanie zwrotu uzyskanych przez nią nienależnie świadczeń za wskazany okres jest uprawnione, przy czym, wobec treści art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej pouczenie co do braku prawa do świadczenia nie było konieczne.

Sąd Rejonowy stwierdził też, opierając się na stanowisku Sądu Najwyższego. zaprezentowanym w wyroku z 17 kwietnia 2009 roku (I UK 333/08, OSNP 2010/23-24/292), że nienależnie pobrane świadczenie emerytalne podlega zwrotowi w kwocie brutto. Na wypłaconą z tego tytułu kwotę 98 074,84 złote składa się kwota netto 80 419,84 złotych i zaliczka na podatek dochodowy w wysokości 17 655 złotych.

Z powyższych względów Sąd Rejonowy oddalił wszystkie odwołania ubezpieczonej podstawie wyżej wskazanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł zgodnie zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 256).

Apelację od powyższego wyroku wniosła odwołująca się D. K. reprezentowana przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając mu:

1. naruszenie przepisów prawa procesowego mający istotny wpływ na wynik rozstrzygnięcia niniejszej sprawy tj. art. 233 § 1 k.p.c. polegający na dowolnej a nie swobodnej ocenie materiału dowodowego oraz ustalenie, że ubezpieczona miała świadomość niepodlegania do ubezpieczeń społecznych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, powyższy wniosek, zdaniem apelującej, nie wynika z zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie, a co za tym idzie, iż po stronie ubezpieczonej istniała zła wola oraz zła wiara, która stanowi podstawę do żądania przez organ rentowy wypłaty pobranego świadczenia od ubezpieczonej, pomimo, iż ubezpieczona nie miała świadomości pobierania nienależnego świadczenia oraz brak było złej woli pobierania nienależnego świadczenia,

2. naruszenie przepisów prawa procesowego mający istotny wpływ na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy tj. art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dowolnej a nie swobodnej ocenie materiału dowodowego oraz ustaleniu, iż ubezpieczona w sposób celowy i intencyjny wprowadziła organ rentowy w błąd co do przysługującego jej prawa do zasiłków, pomimo braku takiego działania ubezpieczonej,

3. naruszenie przepisów prawa procesowego mający istotny wpływ na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy tj, art. 233 § 1 k.p.c. polegające na błędnej ocenie zeznań strony - D. K. oraz ustalenie, że ubezpieczona w sposób celowy wprowadziła organ rentowy w błąd i pobierała nienależne świadczenie, a przez to zobowiązanie ubezpieczonej do zwrotu pobieranych świadczeń,

4. naruszenie przepisów prawa procesowego mający istotny wpływ na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy tj. art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 366 k.p.c. polegające na błędny przyjęciu, iż Sąd Okręgowy w Siedlcach oraz Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyrokach rozstrzygnęły kwestię dotyczącą nienależności pobranych świadczeń przez ubezpieczoną, pomimo, że przedmiotem rozstrzygnięcia Sądów była kwestia podlegania bądź też niepodlegania ubezpieczeniom z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, a nie kwestia pobierania nienależnie świadczeń,

5. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 1 ust. 1 w z art. 66 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa poprzez błędne zastosowanie oraz uznanie, iż ubezpieczona pobrała nienależnie świadczenie, co skutkowało uznaniem za prawidłowe zażądanie organu rentowego zwrotu zasiłków,

6. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 14 ust. 1 w zw. z art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1998 Nr 137 poz. 887) poprzez błędne zastosowanie oraz uznanie, iż ubezpieczona pobrała nienależnie świadczenie, co skutkowało uznaniem za prawidłowe zażądanie organu rentowego zwrotu zasiłków,

7. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 84 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1998 Nr 137 poz. 887) poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż ubezpieczona nie musiała być jako przedsiębiorca pouczona o braku prawa do pobierania świadczenia w przypadku ustania prawa do zasiłku pomimo, iż obowiązek informacyjny nie jest wyłączony w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą i istnieje wobec organu rentowego, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1998 Nr 137 poz. 887) poprzez błędne zastosowanie oraz uznanie, iż ubezpieczona pobrała nienależnie zasiłek, co skutkowało uznaniem za prawidłowe zażądanie zwrotu zasiłków,

8. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 84 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1998 Nr 137 poz. 887) poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż ubezpieczona wprowadziła organ rentowy w błąd opłacając składki oraz rejestrując działalność gospodarczą, co w konsekwencji doprowadziło do naruszenia art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 1998 Nr 137 poz. 887) poprzez błędne zastosowanie oraz uznanie, iż ubezpieczona pobrała nienależnie zasiłek, co skutkowało uznaniem za prawidłowe zażądanie organu rentowego zwrotu zasiłków,

9. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na ustaleniu przez Sąd I instancji, iż ubezpieczona miała świadomość niepodlegania do ubezpieczeń społecznych, w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, a zatem, że pobierała świadczenie w złej wierze oraz ze złą wolą, oraz świadomie wprowadzała organ rentowy w błąd składając wnioski o zasiłki pomimo, iż ubezpieczona nie miała takiej świadomości oraz, że pobierała świadczenia w złej wierze oraz ze złą wolą.

Mając powyższe zarzuty na uwadze ubezpieczona działająca przez pełnomocnika wniosła o zmianę zaskarżanego wyroku oraz zmianę zaskarżonych decyzji poprzez ustalenie, że przysługują jej prawa do zasiłku chorobowego oraz opiekuńczego wskazywanego w zaskarżonych decyzjach, oraz że nie ma obowiązku zwrotu pobranych zasiłków w kwocie 106.301,67 złotych, ewentualnie o uchylenie przedmiotowego wyroku oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Nadto ubezpieczona wnosiła o zwrot kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje (apelacja k. 237-239).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. reprezentowany przez pełnomocnika w osobie radcy prawnego w S. w odpowiedzi na apelację wnosił o oddalenie apelacji i zasadzenie na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję (odpowiedź na apelację k. 247-248).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja podlega oddaleniu z braku uzasadnionych podstaw. Wyrok Sądu Rejonowego jest prawidłowy.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione w sprawie przez Sąd Rejonowy i przyjmuje je za własne, w związku czym nie zachodzi potrzeba ich ponownego przytaczania. Na akceptację zasługują również wnioski tego Sądu w zakresie oceny prawnej wszystkich odwołań D. K. będących przedmiotem rozpoznawanej sprawy.

Rozpoznając apelację Sąd Okręgowy uznał wszystkie zarzuty apelacyjne za bezzasadne.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do zarzutu naruszenia art. 365 § 1 k.p.c., ponieważ rzutuje on na pozostałe zarzuty naruszenia prawa procesowego tj. art. 233 k.p.c. Sąd Rejonowy prawidłowo zastosował przepis art. 365 § 1 k.p.c. przyjmując, że w rozpoznawanej sprawie wiążące jest ustalenie, że D. K. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od 22 marca 2017 roku. Ustalenie to zostało dokonane w toku sprawy Sądu Okręgowego w Siedlcach sygn. akt IV U 114/19 zakończonej wyrokiem z 5 lutego 2020 r. oddalającym odwołanie D. K. od decyzji z 2 stycznia 2019 r. Prawidłowość wyroku oddalającego odwołanie od tej decyzji została potwierdzona wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 23 września 2020 roku wydanym w sprawie III AUa 496/20 oddalającym apelację D. K.. Podstawą faktyczną wyroków Sądów obu instancji było ustalenie, że apelująca od 22 marca 2017 roku nie prowadziła, a jednie pozorowała prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. Sąd Okręgowy w rozpoznawanej sprawie podziela powołane przez Sąd Rejonowy stanowisko Sądu Najwyższego, że skutkiem zasady mocy wiążącej prawomocnego wyroku jest to, że przesądzenie we wcześniejszym wyroku kwestii o charakterze prejudycjalnym oznacza, że w procesie późniejszym ta kwestia nie może być już w ogóle badana. Zachodzi tu zatem ograniczenie dowodzenia faktów objętych prejudycjalnym orzeczeniem (wyrok z 12 lipca 2002 roku, V CKN 1110/00, LEX nr 74492). Tak więc zważając na treść art. 365 § k.p.c. i 366 k.p.c. Sąd w niniejszej sprawie był związany ustaleniem niepodlegania przez D. K. ubezpieczeniom od 22 marca 2017 roku z powodu braku ku temu podstaw faktycznych tj. z powodu nieprowadzenia przez wymienioną pozarolniczej działalności gospodarczej. Nie oznacza to jednak, że sądy obu instancji w sprawie sygn. akt IV U 114/19 rozstrzygnęły kwestie dotyczące nienależnego charakteru świadczeń pobranych przez apelującą i jej obowiązku zwrotu tych świadczeń. Te kwestie były bowiem rozstrzygane w rozpoznawanej sprawie na gruncie przepisu prawa materialnego art. 84 ust. 1-3 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423), w brzmieniu obowiązującym w dniu wydania zaskarżonej decyzji. Sąd I instancji w sprawie niniejszej badał, czy pobrane przez D. K. świadczenia były nienależne, i czy zostały spełnione przesłanki żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, wymienione w tym przepisie i doszedł do trafnego wniosku, że zostały spełnione przesłanki, o jakich mowa w art. 84 ust. 2 pkt 2 wymienionej ustawy, ponieważ D. K. pobrała świadczenia wypłacone bez podstawy prawnej na skutek świadomego wprowadzenia przez nią w błąd organu rentowego co do posiadania uprawnień do tych świadczeń.

Apelująca niezadanie zarzuca Sądowi I instancji naruszenia prawa procesowego mające wpływ na treść wyroku tj. art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dowolnej, a nie swobodnej ocenie materiału dowodowego sprawy. Skuteczny zarzut naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. wymaga od apelującego wskazania jaki konkretnie dowód mający istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy sąd uznał za wiarygodny i mający moc dowodową albo za niewiarygodny i niemający mocy dowodowej, i w czym przy tej ocenie przejawia się naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów oraz błędne wnioskowanie Sądu. Kwestionowanie dokonanej przez sąd oceny nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej dla skarżącego oceny materiału dowodowego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2002 r., II CKN 572/99). Jeżeli z materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00).

Apelująca nie wykazała, by Sąd Rejonowy w rozpoznawanej sprawie przekroczył granice swobodnej oceny dowodów, wyprowadzając z nich wnioski nielogiczne, bądź sprzeczne z zasadami logicznego rozumowania, a w szczególności, by ocena jej zeznań była sprzeczna z tymi regułami. W związku z tym podniesione zarzuty stanowią jedynie polemikę z prawidłowymi wnioskami Sądu Rejonowego i nie mogą doprowadzić do oczekiwanego przez apelującą rezultatu w postaci zmiany zaskarżonego wyroku. Opierając się na ustaleniach wynikających ze sprawy sygn. akt IV U 114/19 Sądu Okręgowego w Siedlcach oraz zgromadzonych dokumentach, Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że ubezpieczona miała świadomość niepodlegania ubezpieczeniom społecznym, bo jeśli w rzeczywistości pozarolniczej działalności nie prowadziła, to wiedziała, że nie ma faktycznej podstawy do podlegała z tego tytułu ubezpieczeniom, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Apelująca pozorowała działalność gospodarczą w celu utrzymywania wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Zadeklarowanie wysokiej podstawy wymiaru składek nie było podyktowane wolą prowadzenia działalności gospodarczej o charakterze zarobkowym, w sposób zorganizowany i ciągły, tylko nakierowane było na uzyskanie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W powołanej wyżej sprawie dotyczącej podlegania ubezpieczeniom Sąd Apelacyjny stwierdził że „postępowanie dowodowe wykazało, że faktycznie jej (działalności gospodarczej) nie prowadziła, a dokonane czynności gospodarcze miały jedynie stwarzać pozór prowadzenia działalności” (k. 152 akt Sądu Okręgowego w Siedlcach IV U 114/19). Działanie dla pozoru jest działaniem umyślnym, podejmowanym dla osiągniecia określonego celu. Dlatego w rozpoznawanej sprawie prawidłowe jest przyjęcie, że ubezpieczona pozorując prowadzenie działalności przez dokonane pewnych czynności gospodarczych, miała świadomość braku podstaw do podlegania ubezpieczeniom, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Opłacając składki na ubezpieczenie i składając wnioski o wypłaty świadczeń, mimo braku faktycznych podstaw do ubezpieczenia, wprowadzała w błąd organ rentowy co do posiadania uprawnień do wypłaty świadczeń. Sama zaś w trakcie pobierania świadczeń miała świadomość tego, że nie jest do nich uprawniona, wobec czego pobierała je ze złą wolą i w złej wierze.

W toku postępowania apelacyjnego Sąd uzupełnił materiał dowodowy sprawy przez dopuszczenie dowodów z dokumentów związanych z wypłatą D. K. zasiłków opiekuńczych i chorobowych w okresach objętych decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 27 lutego 2021 r. nr (...) - (...) odmawiającą prawa do tych świadczeń i zobowiązującą do ich zwrotu (tylko ta decyzja obejmuje żądanie zwrotu wypłaconych świadczeń). Na podstawie tych dokumentów, niekwestionowanych przez strony, Sąd Okręgowy ustalił, że D. K. każdorazowo składała do organu rentowego wniosek o wypłatę zasiłków, w którym oświadczała, że prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą. Takie działanie apelującej tj. składnie oświadczeń o prowadzeniu pozarolniczej działalności, mimo rzeczywistego braku tej aktywności, dodatkowo potwierdza stanowisko, że ubezpieczona miała świadomość tego, że nie prowadząc działalności nie podlega ubezpieczeniom, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu, wobec czego miała również świadomość tego, że nie miała uprawnienia do wnioskowanych, a następnie pobranych świadczeń. W czasie pobierania świadczeń miała świadomość ich nienależności. Składaniem oświadczeń o prowadzeniu działalności świadomie wprowadzała organ rentowy w błąd co do posiadania uprawnień do wypłaty świadczeń. Błąd organu wypłacającego świadczenia był następstwem świadomego działania pobierającej świadczenia, nakierowanego wolą przekonania organu, że zostały spełnione warunki nabycia prawa do świadczeń.

Powyższe wskazuje, że nie tylko na bezzasadność sformułowanych w apelacji zarzutów dotyczących naruszenia prawa procesowego (pkt 1, 2, 3 i 4 apelacji), błędu w ustaleniach faktycznych (pkt 9 apelacji), ale również przepisów prawa materialnego (pkt 5, 6, 7 i 8).

Wobec tego, że D. K. od 22 marca 2017 r. nie była objęta ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa, określonym w ustawie z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423) nie przysługiwało jej, w świetle treści art. 1 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1133), prawo do świadczeń pieniężnych w postaci zasiłków chorobowych i opiekuńczych w okresach wskazanych w decyzjach wymienionych w treści zaskarżonego wyroku.

Sąd I instancji trafnie przyjął, że art. 66 ust. 2 i 3 dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1133) reguluje zasady egzekucji nienależnie pobranego świadczenia, natomiast materialnoprawną podstawą żądania zwrotu nienależnych świadczeń jest przepis art. 84 ust. 1-3 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423), w brzmieniu obowiązującym w dniu wydania zaskarżonej decyzji. Sąd I instancji prawidłowo zastosował w sprawie i przyjął za podstawę prawną żądania zwrotu nienależnie pobranych świadczeń przepis art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej, ponieważ doszło do wypłacenia świadczeń na skutek świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia, co zostało omówione wyżej.

Pouczenie o braku prawa do pobierania świadczenia nie jest konieczną przesłanką żądania zwrotu pobranych świadczeń, ponieważ świadomość nienależności świadczenia może mieć źródło nie tylko w pouczeniu przez organ rentowy co do okoliczności powodujących konieczność zwrotu świadczenia, ale może też wynikać z zawinionego działania osoby, która spowodowała wypłatę świadczeń. Takimi działaniami mogą być działania o jakich mowa w art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej np. złożenie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo, jak w rozpoznawanej sprawie, świadome wprowadzanie w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia (zarzut pkt 7 apelacji).

Zważając na powyższe Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, apelująca na obwiązek zwrotu nienależnie pobranych świadczeń wynikający z treści art. 84 ust.2 pkt 2 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2021 r. poz. 423).

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w pkt I wyroku oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c. nie znajdując podstaw do jej uwzględnienia.

O kosztach procesu za drugą instancję Sąd orzekł na podstawie 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. zasądzając od apelującej na rzecz organu rentowego koszty zastępstwa procesowego ustalone od wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej 106 301,67 zł stosując odpowiednio przepisy § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.).